Následující text není historickou studií. Jedná se o převyprávění pamětníkových životních osudů na základě jeho vzpomínek zaznamenaných v rozhovoru. Vyprávění zpracovali externí spolupracovníci Paměti národa. V některých případech jsou při zpracování medailonu využity materiály zpřístupněné Archivem bezpečnostních složek (ABS), Státními okresními archivy (SOA), Národním archivem (NA), či jinými institucemi. Užíváme je pouze jako doplněk pamětníkova svědectví. Citované strany svazků jsou uloženy v sekci Dodatečné materiály.

Pokud máte k textu připomínky nebo jej chcete doplnit, kontaktujte prosím šéfredaktora Paměti národa. (michal.smid@ustrcr.cz)

Guram Soselia გურამ სოსელია (* 1935)

Note: English translation follows after Georgian text

გურამ სოსელია დაიბადა 1935 წლის 4 აგვისტოს, თბილისში. გურამი სულ რაღაც 2 წლის იყო, როცა მამამისი, გრიგოლ სოსელია, 1937 წლის 25 ოქტომბერს დააპატიმრეს და ბრალი დასდეს ლავრენტი ბერიას წინააღმდეგ ტერაქტის მომზადებაში. რეპრესიის რეალური მიზეზი გრიგოლ სოსელიას საქმიანობა იყო - ის გამომცემლობაში მუშაობდა და იმ ჯგუფის წევრი იყო, რომელმაც დაწერა ნაშრომი ლავრენტი ბერიას სახელით. თუმცა მოგვიანებით ჯგუფის წევრები პირად საუბრებში არ მალავდნენ, რომ წიგნი თავად დაწერეს და ბერიას არაფერი გაუკეთებია, რაც გახდა კიდევაც ანგარიშწორების რეალური მიზეზი. გრიგოლ სოსელიას მიესაჯა დახვრეტა პირადი ქონების კონფისკაციით.  ოჯახი, ორი წლის ბავშვის ჩათვლით, ქუჩაში დარჩა. მამის დახვრეტამ გურამის ბავშვობას მძიმე კვალი დაამჩნია. ბინის გარეშე დარჩენილ ოჯახს საცხოვრებლის შეცვლა მუდმივად უწევდა, რადგან დედას რეგულარული სამსახურის მოძებნა ძალიან უჭირდა. ბავშვი ხშირად ხვდებოდა პანსიონატებში, რომელსაც დადებითად იხსენებს, რადგან იქ მყოფი ბავშვები ძირითადად მის ბედს იზიარებდნენ, მათი მშობლებიც რეპრესიებს ემსხვერპლნენ, ამიტომ არავინ ამახვილებდა ყურადღებას იმაზე, რომ გურამი „ხალხის მტრის“ შვილი იყო.

დედამისი მუდმივად ცდილობდა, რომ თბილისში ჩამორთმეული ქონების ნაწილი მაინც დაებრუნებინა და ამისათვის მოსკოვშიც კი წავიდა. საბოლოოდ, დედა-შვილს თბილისში ძალიან პატარა, 11 კვადრატული მეტრის ფართობის ოთახი მისცეს, სადაც ნივთების უმრავლესობა არც კი დაეტია და მამის ბიბლიოთეკასა და სხვა სამახსოვრო ნივთებს წლების განმავლობაში ბიძის სახლში ინახავდნენ. მიუხედავად ასეთი მძიმე ბავშვობისა, სკოლის პერიოდში გურამი მეამბოხე ბავშვი არ ყოფილა. მეტიც, იხსენებს, რომ სტალინის შესახებ ლექსებსაც კი მორჩილად სწავლობდა და აგრესია არ ჰქონია ამ ადამიანის მიმართ, რომელმაც მისი ბედნიერი ბავშვობა გაანადგურა. მეტიც, როცა სტალინის სიკვდილის შესახებ გაიგო, შეძრწუნებული იყო: იხსენებს, რომ მთელი ქვეყანა გლოვობდა, ადამიანები ტიროდნენ და მთელ ამ პროცესს გურამ სოსელია ჩრდილოეთ კორეის დიქტატორის, კიმ ჩენ ირის სიკვდილის შემდგომ გავრცელებულ გლოვის ცნობილ კადრებს ადარებს. დედამისიც კი, რომლის ქმარიც დახვრიტეს და თავად სიღარიბისთვის გასწირეს, არასდროს ადანაშაულებდა სტალინს პირად უბედურებაში, პირიქით, ამბობდა რომ ბელადი არაფერ შუაში იყო და ყველაფერი ლავრენტი ბერიამ მოაწყო. გურამის აზრით, ეს კომუნისტური სისტემისათვის დამახასიათებელი მოდელია და ასეთი მორჩილი ადამიანის შექმნა სწორედაც რომ დიქტატურის მიზანია.

რაც შეეხება რეაბილიტაციის პროცესს, გურამ სოსელიას თქმით, სრულად ეს პროცესი საქართველოში არ განხორციელებულა. 1997 წელს მიღებულ კანონში ეს სიტყვა ნახსენებიც არ არის, რადგან პოლიტპატიმრებს ასე სურდათ. მათი მიზანი იყო პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლის სტატუსის მიღება, რაც თავისთავად მოიცავს რეაბილიტაციას. სრული რეაბილიტაციისათვის სახელმწიფომ უნდა გამოასწოროს და დააბრუნოს ყველაფერი, რაც რეპრესირებულის ოჯახს წაართვეს. გურამს მამის საფლავი დღემდე არ აქვს, არ აქვს ადგილი, სადაც მივა მამის მოსაგონებლად, რაც რეაბილიტაციის შემაფერხებელ მთავარ ფაქტორად მიაჩნია. ასევე, ოჯახს სრულად არ დაბრუნებია ჩამორთმეული ქონება, შესაბამისად, „რეაბილიტაცია“ ნომინალურია და ის სრულყოფილად არ განხორციელებულა.

გურამ სოსელია აქტიურად იყო ჩართული საზოგადოება „მემორიალის“ საქმიანობაში, რომელიც საქართველოში 1992 წლის ზაფხულში ჩამოყალიბდა. ორგანიზაციის მიზანი თავიდანვე პოლიტიკურად რეპრესირებულების სტატუსის განსაზღვრა და შესაბამისი კანონის მიღება იყო. რუსული ანალოგის მიხედვით მოამზადეს ვრცელი კანონპროექტიც. საბოლოოდ, კანონი 1997 წელს მიიღეს. გარდა ამისა, როცა ამის ფინანსური საშუალება არსებობდა, ორგანიზაცია ქველმოქმედებითაც იყო დაკავებული და გაჭირვებულ ადამიანებს მედიკამენტებით ეხმარებოდა. გურამ სოსელიამ შექმნა დოკუმენტების საკმაოდ ვრცელი არქივი, თუმცა ამჟამად „მემორიალს“ ოფისიც კი არ აქვს. ორგანიზაცია ითხოვდა, რომ ასეულობით ჩამორთმეული სახლიდან ერთი მაინც დაებრუნებინათ, რათა იქ ოფისის განთავსება ყოფილიყო შესაძლებელი, თუმცა უშედეგოდ. ასევე, წლების განმავლობაში გურამ სოსელია უშედეგოდ ითხოვდა პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლთა კომპენსაციის მინიმალური თანხის გაზრდას, ამიტომ თვლის, რომ სახელმწიფოს დამოკიდებულება რეპრესირებულთა მიმართ გულგრილია.

Guram Soselia was born on August 4, 1935, in Tbilisi. Guram was just 2 years old when his father, Grigol Soselia, was arrested on October 25, 1937 and accused of preparing a terrorist attack against Lavrenti Beria. The real reason for the repression was the activity of Grigol Soselia - he worked in a publishing house and was a member of the group that wrote the work under the name of Lavrenti Beria. However, later the members of the group did not hide in private conversations that they wrote the book themselves and Beria did nothing, which became the real reason for the repression. Grigol Soselia was sentenced to death with confiscation of personal property. The family, including a two-year-old child, was left homeless. The shooting of his father left a heavy mark on Guram‘s childhood. The family without an apartment had to constantly change their place of residence because it was very difficult for the mother to find a regular job. The child was often in boarding schools, which he remembers positively, because the children there mostly shared his fate, their parents were victims of repression too, so no one drew attention to the fact that Guram was the son of an „enemy of the people“.

His mother constantly tried to return at least part of the confiscated property in Tbilisi and even went to Moscow for this purpose. In the end, the mother and son were given a very small room of 11 square meters in Tbilisi, where most of the things did not even fit, and the father‘s library and other memorabilia were kept in his uncle‘s house for years. Despite such a difficult childhood, Guram was not a rebellious child during school years. Moreover, he recalls that he obediently studied even poems about Stalin and had no aggression towards this person who destroyed his happy childhood. Moreover, when he heard about Stalin‘s death, he was shocked: he remembers that the whole country mourned, people cried, and Guram Soselia compares this whole process to the well-known footage of mourning spread after the death of North Korean dictator Kim Jong Il. Even his mother, whose husband was shot, never blamed Stalin for her personal tragedy, on the contrary, she said that the leader had nothing to do with it, and Lavrenti Beria arranged everything. According to Guram, this is a typical model for the communist system, and the creation of such an obedient person is precisely the goal of the dictatorship.

As for the rehabilitation process, according to Guram Soselia, this process was not fully implemented in Georgia. This word is not even mentioned in the law adopted in 1997, because the political prisoners wanted it that way. Their goal was to receive the status of victims of political repression, which in itself includes rehabilitation. For complete rehabilitation, the state must correct and return everything that was taken from the family of the repressed. Guram still doesn‘t have his father‘s grave, he doesn‘t have a place where he can go to remember his father, which he considers to be the main factor hindering rehabilitation. Also, the family has not fully returned the confiscated property, therefore, the „rehabilitation“ is nominal and it has not been fully implemented.

Guram Soselia was actively involved in the activities of the „Memorial“ society, which was established in Georgia in the summer of 1992. The goal of the organization from the beginning was to determine the status of the politically repressed and to adopt the relevant law. According to the Russian analogy, they prepared an extensive draft law. Finally, the law was passed in 1997. In addition, when there was a financial means for this, the organization was engaged in charity and helped needy people with medicines. Guram Soselia created a rather extensive archive of documents, although currently „Memorial“ does not even have an office. The organization asked the state to return at least one of the hundreds of confiscated houses so that an office could be located there, but to no avail. Also, for years, Guram Soselia unsuccessfully requested to increase the minimum amount of compensation for the victims of political repression, therefore he believes that the attitude of the state towards the repressed is indifferent.