Otton Tuszyński

"Po wojnie nikt nie dał nikomu „Otto”. W moim okresie, kiedy jak się rodziłem i do 1945 w Niemczech, to imię ma różne fragmenty, z tym nielubianym przez Polaków Otto von Bismarckiem. Teraz królowie różni, więc do imię popularne w Niemczech do dziś. Tu nie. Z nazwiska miałem przody, bo Tuszyński - „ski”. Na Śląsku się spotkałem też z jednym Otkiem, to on się pisze przez jedno „t”. W tym czasie, w roku 1945, kiedy była rejestracja ludności, nie tylko pozostałej na tych przyłączonych terenach, ale i to, co przybyło. Musieli wiedzieć, co mają, czyli był spis ludności dokonany. Jeżeli nie powiedziało się, że dwa „t”, to było jedno. To było w sierpniu 1945 w Olsztynie. Byłem z matką, wszędzie były rozwieszone obwieszczenia, żeby w takim a takim terminie zgłosić się do punktu. Były podane ulice, które mają punkt, tak jak dzisiaj do wyborów. Ja poszedłem z matką, miałem wtedy 12 lat. Matka usiadła, ja stałem koło matki. Urzędnik, nie wiem, jakie miał wykształcenie, ale wiem, że było z tym ciężko. Rejestruje teraz, mama podaje siebie, Jadwiga. Akurat nie było u nas żadnego Józka, Janka, Franka. Siostra moja rok starsza Edyta, ja – Otto, brat – Rudolf. Stanął. „Wie Pani, możemy to zmienić”. Była Helga, Gerda, Krystyna. Tak robili, zmieniali wszystko automatycznie. Było wszystko nieprawnie, przecież żeby zmienić, to muszę przez Urząd Wojewódzki i USC. Tutaj było to automatyczne. Urzędnicy zetknęli się z różnymi nazwiskami, przecież nasze nazwisko jest inaczej pisane po polsku, a inaczej po niemiecku. Polacy tak jak mówią, tak piszą".

"Ja jestem akurat z Olsztyna. Miasto zostało prawie doszczętnie spalone, żadnych wojen, żadnego oporu, bo Niemcy wycofywali się do Królewca, a miasto było puste. Rosjanie to wszystko spalili, nie wiadomo dlaczego, bo akurat te piękne, stylowe budynki. Jak były sklepy pod domem, to też. Jeżeli chodzi o Stare Miasto w Olsztynie, to też sklep przy sklepie, wszystkie budynki, dwa rzędy spalonych domów. Ulica Grunwaldzka w Olsztynie, jedna strona miała 36 budynków, do dziś zostały 4. Nie wiem, co było powodem tego. Rozumiem, że mogli znaleźć w danym mieszkaniu obraz Hitlera, obraz jakiejś osoby z rodziny w mundurze Wehrmachtu, ale generalnie nie wiem, co było przyczyną palenia. Jeszcze palili w kwietniu, a jak Rosjanie wkroczyli w nocy z 20 na 21 stycznia, to wojna skończyła się dla ludności, która tu pozostała".

"Koniec wojny, maj, dalej nic nie wiemy. Tak jak mówię, brak znajomości języka polskiego, żadnego radia, żadnej prasy. Uważaliśmy, że tak dalej być nie może, że to musi się zmienić, ale raczej uważaliśmy na pozytyw jakiegoś powrotu, że to jednak nie zostanie w administracji polskiej, tylko że Niemcy wrócą, że to tak będzie. Tak ten czas uciekał. W 1947, przez przypadek olsztyńska katedra, tam był proboszcz, ksiądz Hanowski, który z zakonnicami, oni też byli wspierani przez Caritas, dlatego, że już od zakończenia wojny zaczęli gotować zupy dla pozostałej ludności niemieckiej. Tam się chodziło na obiady, jeszcze do domu się dostawało tej zupy. Myśmy jako dzieci wszyscy chodzili jeść. W 1947 napisał do nas mój ojciec, ale na adres nasz, gdzie mieszkaliśmy, czyli na pewno musiał dostać zwroty i końcu napisał do katedry, do księdza Hanowskiego. Ten list doszedł, ale to już był rok 1947, istniała poczta, wszystko już inaczej funkcjonowało. Nie zastał nas na adresie poprzednim, myśmy zmienili mieszkanie. Niezależnie od tego, po drodze, w marcu 1945, musieliśmy opuścić mieszkanie. Wszyscy Niemcy musieli opuścić domostwa za Łynę. Przez Olsztyn przepływa rzeka Łyna. Z komendantury chodzili żołnierze sowieccy i powiedzieli, że musimy opuścić wszystko za Łynę. Moja ciotka mieszkała na Kolonii Mazurskiej, siostra matki, to żeśmy poszli w ręcznym bagażem do mojej ciotki. Wróciliśmy stamtąd w lipcu, może początek sierpnia. Ojciec nas znalazł i wrócił z powrotem. Miał trudności, nie znał języka polskiego. Zanim ten język jako-tako złapał, dopiero mógł pójść do pracy. Schorowany, znaczy nie służył w wojsku, bo on był ranny i nie nadawał się. Pracował jako cywil w fabryce amunicji, zresztą bardzo dobrze zarabiał. Wydostał się do Danii, do internowania w Lubece. Trochę żałował, że wrócił, bo było dla niego ciężko. Starszy osobnik, języka... Myśmy już rozmawiali, matka powiedziała: „Słuchajcie, matematyka to jest tak samo po polsku, jak i po niemiecku, pisownia łacińska to samo. Musicie do szkoły iść, żadnych zmian tu nie widać. Musicie edukację swoją przeprowadzić”. Tym bardziej, że ja uczyłem się jeszcze gotyku, bo łacińskie pismo weszło dopiero w 1939".

"Tak się złożyło, że bardzo młodo, mając lat 13, musiałem pracować. Chodziłem do szkoły wieczorowej. Było tam dużo wyrośniętej... nie powiem, młodzieży, bo to już byli po 28 – 30 lat, no i młodzież, to wszystko razem. Ci, co ze Wschodu tu przybyli, to tam była sprawa z pisaniem, z nauką było ujemnie. Pierwsza akcja, jaka zaistniała w Polsce, to były takie dwie poważne akcje. Jedna była walka przeciw gruźlicy. To było bardzo mocno zakorzenione, chyba Szwedzi to finansowali. Likwidacja analfabetyzmu. Ludzie ze Wschodu to krzyżykami się podpisywali, naprawdę. Żeby to zlikwidować, to chodzili do szkoły, nawet w starszym wieku. Mieli po 30 lat, żeby chociaż wstępne zdobyć. Produktywność tej młodzieży, no to jednak się uczyli, żeby w pracy, niektórzy dalej szli, bo to też było łatwiej. W tamtym okresie to było jednak też trochę patrzone przez palce przez profesorów. Wiadomo, że brak było wykształconych pracowników w tym czasie. Ja pracowałem, pomagałem matce, potem ojciec też poszedł do pracy. Ja też maturę robiłem trochę później, w 1966 i to też wieczorowo".