Максім Шчур Maxim Shchur

«Газету пачалі выдаваць. Мы вулічныя акцыі ладзілі. Тэатр вулічны, які мы разам рабілі – гэта мы адзначалі ўгодкі замаху Ігната Грынявіцкага і Мікалая Рысакова на расейскага цара Аляксандра II. Мы з гэтай нагоды напісалі і паставілі п’есу на вуліцы. Гэта быў наш пэрфоманс анархісцкі. Там было няясна, супраць чаго мы выступалі, а мы з аднаго боку ўхвалялі анархізм, а з другога боку мы выказваліся супраць Расейскай імперыі і фактычна супрацьстаялі дыктатуры. Цар Аляксандр, які ў гэтай п'есе выступаў, гаварыў голасам Лукашэнкі, з такім акцэнтам, як і ён. Тобок, намёк быў ясны. Вельмі была насычаная пара. Тады рэпрэсіі не былі такія цяжкія, як сёння, калі вярнуліся да савецкіх маштабаў рэпрэсіяў і нават горш. Пачыналася лайтова. Калі нас затрымлівалі ў той час, нам давалі па 5 сутак, я сядзеў якраз 5. Асабліва актыўным арганізатарам давалі 10, а шэраговым удзельнікам, якія ішлі і нешта крычалі – па 5 сутак. Я сядзеў на тым самым Акрэсьціна, але ня быў напужаны, зусім. У беларускіх ментоў не было тады такой брутальнасці, як сёння і як пазней ўжо было пры Лукашэнку пасля 1999-га года. Ну так узялі, але стаўленне было нармальнае, не было такога жорсткага стаўлення. Мы разумелі, што канешне, грубавата, але гэта ж менты – нашчадкі сталіснкіх традыцыяў, яны ня могуць іначай. Мы калі сядзелі, мы адчувалі, што мы на сваім месцы, што гэта нашая місія, мы зараз адсядзім і зноў пойдзем на акцыі. Вядома, нас выклікалі да дэкана, рэктара, у міліцыю на нейкія тлумачальныя размовы, карацей, псавалі жыццё, але ў 90-я гэта можна было яшчэ трываць, потым стала горш. »

«Пасля 2020 года ў вельмі многіх беларусаў, якія жывуць за мяжой і шматлікіх актывістаў, якія паз'язжалі з краіны – а вельмі шмат людзей з'ехала – (сілавікі) пашлі па сваяках (у Беларусі). Калі нехта актыўны (за мяжой), яны ходзяць, пераследуюць (сваякоў). Заўсёды ёсць такая небяспека, калі вы нейкі актыўны ўдзел прыймаеце (у акцыях пратэсту), то могуць прыйсці (да родных у Беларусі). Я настолькі актыўнага ўдзелу не прыймаю цяпер, а ў 2020-м годзе прыймаў, таму што 2020-ты год мяне, канечне, вельмі натхніў. Мы ў Празе тут з беларусамі спрабавалі таксама быць актыўнымі, нешта рабіць, і шэсці ладзілі, і экзітпул падчас выбараў каля амбасады (Беларусі), і пікетавалі амбасаду, і на Старамаку (Старамейская плошча) сустракаліся, розныя былі акцыі. У медыях шмат тлумачылі сітуацыю беларускую таксама, па радыё, пісалі нешта у газеты і г.д. Але пасля таго, як надыйшла гэтая хваля рэпрэсій з канца 2020-га – пачатку 2021-га гг. у мяне асабіста крышачку выгаранне настала. Да таго ж, быў лакдаўн кавідавы. Я вельмі цяжка пераносіў нашую няўдачу беларускую. Яна заканамерная, бо на жаль, рэстаўруецца Савецкі Саюз і ўсе гэтыя парадкі. Я не асабліва актыўны з таго часу, з 2020-га года, мог бы быць больш актыўны, але я зараз больш займаюся сваёй творчасьцю, пішу і пераасэнсоўваю, спрабую знайсці сэнс жыцця, як жыць далей. У вельмі многіх беларусаў тая ж самая праблема цяпер, тых, хто з’ехаў за мяжу, ім вельмі няпроста, і я вельмі добра іх разумею. Таму што, калі я зьязжаў 25 год таму, я з'язжаў абсалютна ў нікуды, там не было ніякай дыяспары і не было нават інтэрнэту добрага, не было магчымасці ніяк падтрымліваць сувязь. Гэта быў 1998 год і сапраўды было вельмі няпроста. Але мне пашанцавала, што я з'ехаў менавіта ў Прагу, да "Радыё Свабода", да беларускіх дзеячоў.»