«Кагэбіст мяне шантажаваў. Было вельмі цікава, таму што ён прынёс на размову вельмі тоўстую папку на мяне, паказаў мне адразу вулічную п’есу, што мы гралі год таму, і з таго моманту яны шукалі аўтара. Хаця было вельмі проста знайсці – я падпісаўся Максім Шпанскі – Максім з гішпанскага факультэту – а яны доўга думалі. Цэлае дас’е, адным словам. Аказалася потым, што вельмі шмат людзей даносіла, бо (КДБ) вельмі актыўна пачыналі гутаркі і вербавалі (студэнтаў). Ледзь не палова нашага студэнцкага інтэрната проста "стучала", хадзіла і даносілі на сваіх сяброў. Тады гэтыя ўсе моладзевыя арганізацыі пачалі з'яўляцца, Лукашэнка аднавіў савецкую сістэму, зноў фактычна стварыў гэты "Лукаюгенд", як мы называлі – Беларускі саюз моладзі, пачаў аднаўляць структуры. З'явіўся куратар, той вось кадэбіст, які размаўляў са мной – гэта быў куратар па нашым Універсітэце. Ён усіх выклікаў на гэтыя гутаркі, сачыў, і людзі, каб не было праблемаў, пісалі яму паведамленні, "стучалі", у тым ліку, на мяне. Тобок ён вельмі шмат пра мяне ведаў, дзякуючы ўсёй гэтай інфармацыі. Я вельмі ўразіўся і падумаў "даааа". Фактычна, пасля гэтай трохгадзіннай гутаркі ён мне сказаў: «Давай альбо падпісваеш паперу (аб супрацы), альбо сыходзіш з Універсітэта, бо табе не падабаецца палітыка дзяржавы, што ты будзеш вучыцца ў дзяржаўным Універсітэце».
"Newspapers started coming out. We organized street events. We did street theatre together - we celebrated the anniversary of the assassination of the Russian Tsar Alexander II by Ignat Griniavitsky and Nikolai Rysakov. To mark the occasion, we wrote and performed a play on the street. It was our anarchist performance. It was not clear what we were against, on the one hand we praised anarchism, on the other hand we spoke out against the Russian Empire and in fact against the dictatorship. Tsar Alexander, who was performing in this play, spoke in Lukashenko's voice, with the same accent as him. So the allusion was clear. It was a very intense time." The repression then was not as severe as today, when it has returned to the Soviet scale of repression, or even worse. It started lightly. When we were detained then, we were given five days, I was in prison for five days. Particularly active organizers got ten, and ordinary participants who went around shouting something got five days each. I was just sitting on that Okrestina Street, but I wasn't afraid at all. Back then, the Belarusian police did not have the brutality that they have today and that they had later under Lukashenko after 1999. Well, yes, they did, but the attitude was normal, there was no such brutality. Of course, we were aware that it was brutal, but they were policemen - descendants of Stalinist traditions, they couldn't do otherwise. When we were in prison, we felt that we were in our place, that this was our mission, that we would do our time and go back to action. Of course, they called us to the dean, to the rector, to the police for some explanatory talks, in short, they spoiled our lives, but in the 1990s it was still bearable, then it was worse."
Translated by automatic translator (DeepL)
«Пасля 2020 года ў вельмі многіх беларусаў, якія жывуць за мяжой і шматлікіх актывістаў, якія паз'язжалі з краіны – а вельмі шмат людзей з'ехала – (сілавікі) пашлі па сваяках (у Беларусі). Калі нехта актыўны (за мяжой), яны ходзяць, пераследуюць (сваякоў). Заўсёды ёсць такая небяспека, калі вы нейкі актыўны ўдзел прыймаеце (у акцыях пратэсту), то могуць прыйсці (да родных у Беларусі). Я настолькі актыўнага ўдзелу не прыймаю цяпер, а ў 2020-м годзе прыймаў, таму што 2020-ты год мяне, канечне, вельмі натхніў. Мы ў Празе тут з беларусамі спрабавалі таксама быць актыўнымі, нешта рабіць, і шэсці ладзілі, і экзітпул падчас выбараў каля амбасады (Беларусі), і пікетавалі амбасаду, і на Старамаку (Старамейская плошча) сустракаліся, розныя былі акцыі. У медыях шмат тлумачылі сітуацыю беларускую таксама, па радыё, пісалі нешта у газеты і г.д. Але пасля таго, як надыйшла гэтая хваля рэпрэсій з канца 2020-га – пачатку 2021-га гг. у мяне асабіста крышачку выгаранне настала. Да таго ж, быў лакдаўн кавідавы. Я вельмі цяжка пераносіў нашую няўдачу беларускую. Яна заканамерная, бо на жаль, рэстаўруецца Савецкі Саюз і ўсе гэтыя парадкі. Я не асабліва актыўны з таго часу, з 2020-га года, мог бы быць больш актыўны, але я зараз больш займаюся сваёй творчасьцю, пішу і пераасэнсоўваю, спрабую знайсці сэнс жыцця, як жыць далей. У вельмі многіх беларусаў тая ж самая праблема цяпер, тых, хто з’ехаў за мяжу, ім вельмі няпроста, і я вельмі добра іх разумею. Таму што, калі я зьязжаў 25 год таму, я з'язжаў абсалютна ў нікуды, там не было ніякай дыяспары і не было нават інтэрнэту добрага, не было магчымасці ніяк падтрымліваць сувязь. Гэта быў 1998 год і сапраўды было вельмі няпроста. Але мне пашанцавала, што я з'ехаў менавіта ў Прагу, да "Радыё Свабода", да беларускіх дзеячоў.»
Maxim Aleksandrovich Shchur is a Belarusian and Czech poet, writer and translator. He was born on 5 December 1977 in Brest to a construction worker and a bank employee. Under the influence of his father, an amateur poet, and his mother, who lived for a time in exile in Argentina and retained a non-Soviet Belarusian identity, he began writing poetry in the Belarusian language at a young age and became a member of the Belarusian Language Society (TBM). He was politically active: he spoke on television, at rallies and at meetings. In 1994 he joined the faculty of Spanish at the State Linguistic University in Minsk. During his studies he became involved in the anarchist movement, taking part in street actions, for which he was arrested and spent five days in prison at the Centre for the Isolation of Offenders on Okrestina Street in Minsk. In 1998, the KGB tried to force him to cooperate by threatening him. Within days he managed to escape from Belarus abroad. He was granted political asylum in the Czech Republic. He graduated from Charles University. He worked at the Belarusian service Radio Liberty and at the TV channel Belsat. Author of acclaimed works in Belarusian and Czech, poetry and prose, translator into Czech from English and Spanish. His book „Completing the Gestalt“ (2016) - about the disillusionment with Europe, the crisis of European values - won the Jerzy Giedroyc Prize. A dissident political novel about the events in Minsk, „Where We Are Not“, written in 2004, was not published until 2022 and won a prize named after the Belarusian émigré writer Yanka Yukhnavets. In 2024, Shchur completed an autobiographical novel, „An Attempt at Experimental Self-Construction,“ which has not yet been published and is often quoted in this interview.
Translated by automatic translator (DeepL)
